Sfuei Mensîl Furlan Indipendent
Archivi de Patrie

SPECIÂL – L’autonomist amì di Casanova

............

«Un dai prins autonomiscj furlans, e di fat Vignesie lu stimave une vore pericolôs!»: cussì Pierluigi Visintin al descrîf il cont Andree Asquin, o Asquini, tal so libri Friûl e furlans te Historie de ma vie di Giacomo Casanova. Une afermazion causade salacor dal fat che su la storie furlane no si è jevade ancjemò pardabon la tele, stant che al pararès propit che altris furlans si sedin batûts pe autonomie vie pai secui.
MEMORIIS «FURLANIS»_ Nus interesse contâ di chê figure che Visintin e definìs tant che un «Robin Hood» furlan, e che Casanova al incuintre ai Piombi, la famose preson di Vignesie dulà che i doi si cjatin a jessi dongje di cele. No stait a pensâ a un om cuntun fisic di eroi: il cont Andree Asquin, condanât ae preson a vite cuntune sentence dai 20 di Setembar dal 1753 «al veve setante agns e nol podeve nancje movisi, par vie che al veve une panze une vore gruesse e une gjambe rote di pôc, che je vevin justade mâl».
ACUSIS PENZIS_ Ma ce vevial cumbinât par jessi condanât? Asquin, tal Consei citadin di Udin, al difindeve i contadins cuintri dai nobii che a volevin puartâur vie il dirit di vôt tes assembleis provinciâls. Stant che lis pretesis dai contadins a jerin une turbative dal ordin, i nobii a vevin fat ricors al tribunâl dai Incuisitôrs e chei a vevin ordenât al cont Asquin di bandonâ i siei clients.
Il cont ur veve rispuindût che lis leçs de citât i permetevin di difindi la costituzion, e si jere refudât di ubidî. I Incuisitôrs, alore, lu vevin fat arestâ e fat sierâ tai Piombi.
No jere la prime volte che il cont al veve a ce fâ cui Incuisitôrs: bielzà tal 1744 al veve ricevût une amonizion severe dal tribunâl par vie di acusis che a jerin tant penzis di no crodi: vâl a dî, di vê causât barufis jenfri nobii e feudataris, di vê saborât contesis jenfri Parlament e Contadinance, di vê acusât falsementri un cassîr de Contadinace, di vê falsificadis cjartis publichis…Un acaniment, al scrîf Visintin «che nus fâs pensâ che al fos un om une vore di fiât e di azion e che la sô opare e smiràs a otignî plui autonomie, a diliberâsi dal control strent di scjafoiâ di Vignesie.»
CE CARATAR!_ Casanova – che al cognosseve ben i oms – lu stime tant che une persone oneste, tant di confidâi i siei plans par scjampâ dai Piombi. Unic difiet, al jere tirât: «nol rivarà mai a slidrisâ la avarizie», al scrîf Casanova.
A conferme dal caratar fuart dal cont, siet agns dopo de evasion di Casanova, ancje Asquini al rive a scjampâ, ai 10 di Zenâr dal 1762, e nol sarà mai plui brincât dai venezians. Lant daûr dal professôr Sergio Comelli, i siei dissendents a saressin i conts Asquini di Feagne, produtôrs di Picolit.
Dree Venier

L'EDITORIAL / Preâ par furlan al è onôr e no pecjât

Walter Tomada
Jo no jeri ancjemò nassût cuant che pre Checo Placerean al tacave a voltâ il Messâl par furlan. A son passâts passe 50 agns e i furlans no àn ancjemò plen dirit, pe Glesie di Rome, a preâ inte lôr lenghe. La Conference Episcopâl dai Talians e à mancjât, ancjemò une volte, di fâ bon […] lei di plui +

Gnovis / Acuile sportive furlane

Redazion
Joibe di sere aes 6 intal Salon dal Popul dal Palaç da Comun di Udin si tignarà la cerimonie di consegne de prime edizion dal premi ACUILE SPORTIVE FURLANE, un gnûf ricognossiment che al met dongje il valôr dai risultâts sportîfs ae cussience identitarie che i campions furlans di ogni sport a son bogns di […] lei di plui +