Sfuei Mensîl Furlan Indipendent
Archivi de Patrie

CULTURE – IL FERÂL. Capî la muart par capî la vite

............

Zornadis di malinconie, di ricuarts e forsit di rimuars chês che nus spietin. A son lis zornadis dai sants e dai muarts, dai muarts che a son i nestris sants. Une ocasion straordenarie par cjalâ in muse la realtât, par relativizâ tantis robis che nus somein impuartantis e invezit a son stupidis e banâls, par meditâ sul valôr dal timp che un lari impietôs nus strafuìs dì par dì, ore par ore, moment par moment. E cheste scuele di vite e à come catedre la sapience e come bancs lis sepulturis de nestre int passade da la bausie a la veretât, da la precarietât a la stabilitât, da la tende provisorie a la cjase eterne, da la lûs cerclade di scûr de nestre esistence al scûr inceant di Diu e inluminât a dì dal grant don de fede.
In chescj dîs il gno pinsîr afetuôs e ricognossint al svuale tai cimitieris là che, come predi, o ai metude a durmî te scune de tiere tante int di ogni etât e cundizion: dal cimitieri di Visepente a chel di Val e Rualp e Treli par finî in chel di Vençon, là che o ai lis mês lidrîs.
Ma la malinconie si reonç pensant a ce gambiament che al è stât operât ancje in Friûl parfin tai cimitieris, trasformâts in lûc di sfide a cui che al à plui trist gust e mancul dignitât. Propit. O vin pierdût il sens de muart e par conseguence ancje chel de vite.
Se il lûc de veretât al è deventât une comedie, trop grande no saraie la comedie te senegjade dal mont?
Benedetis lis puaris sepulturis che mê mari, siore dome di fede, e furnive di muscli e di claputs a forme di crôs e cuntun mac di crisantemis di ort e un lusorut di pôcs centesins! Ma si saveve che e jere une zornade speciâl parcè che il grumussut di tiere al jere furnît come di fieste. Ma se la lûs e je impiade dut l’an e il mac des rosis nol cognòos ni sut ni ploie parcè che a son matis, ce sens aial celebrâ la zornade dai muarts?
I nestris muarts nus àn lassade robe vere: cjamps, cjasis, culture, valôrs, bêçs vêrs. Podìno puartâur un mac di rosis matis e cjalâju in muse?
Tachìn, par amôr di Diu, a deventâ seris almancul tal unic puest là che la veretât e la serietât a varessin di regnâ di paronis. Tachìn a capî il valôr dal timp, de vite, dal cîl, de tiere, des stagjons, dai afiets, dal lavôr, de amicizie, dal paîs, de libertât, de profonditât. Imparìn la scuele de vite sui bancs de muart.
Un regâl jo lu domandarès ai nestris muarts. Sore dal lumin che ur impiìn su la sepulture, di no lassânus mai cence il lusorut de fede e de sperance. Sore des rosis che ur metìn, di no lassânus mai cence lis rosis de virtût e il profum des buinis cualitâts. Sore de visite che ur fasìn, di fânus tornâ a cjase plui siôrs di sintiment, plui tacâts a la vite, plui impegnâts te storie piçule e grande.
E ur domandarès, a lôr che a vivin in Diu, di no lassânus colâ te muart prin de ore. A ‘nd è int che e passe plui timp cui siei muarts che no cun chei dal paîs e che e fevele plui cu la int di là che no cun chê di ca. O cognòs personis che a jessin di cjase dome par lâ li dentri. Nol è just nè seri jemplâ di vite il cimitieri e trasformâ paîs e borcs e curtîi in cimitieri.
I muarts a son la nestre arcje di santitât, il nestri capitâl di storie e di sapience, il nestri tesaur di esperience e di culture, lis nestris lidrîs platadis sot tiere. No si onore un tesaur dismenteantlu o svendintlu. No si onore la lidrîs lassant secjâ l’arbul.
pre Antoni Beline

Presentazion / Libri “Sport… che ti trai!”

Redazion
Sabide 18 di Otubar, a 11 a buinore a Çarvignan te Cjase de Musiche, “La Patrie dal Friûl” e varà un spazi intal program dal biel Festival del Coraggio che si davuelç a Çarvignan fintremai a domenie. Stant che il program di chest an al fevele di oms e feminis che a puartin indenant valôrs di […] lei di plui +

La zornade / “Stin dongje ae Patrie” 2025

Redazion
Li dai Colonos a Vilecjaze di Listize. In conclusion de rassegne Avostanis Il mont des associazions, de culture, dal spetacul, dal sport furlan si strenç intor dal gjornâl CHE DAL 1946 AL È LA VÔS DI UN FRIÛL CHE NO SI RINT. A son stâts cun nô: Tullio Avoledo, Andrea Del Favero, I “Bardi” di […] lei di plui +

Cungjò / Nus à lassâts Zorç Jus, un grant patriote furlan

Redazion
Chel di Zorç al è un non che in tancj no lu cognossin, parcé che al à simpri lavorât cidin a lis fondis de nestre Identitât, cuntune vision che e je ancjemó proietade al futûr. “Il gno desideri al è che dutis lis cuatri comunitâts furlanis, che a son il vêr nucli dal Friûl, a […] lei di plui +

Lenghe minoritarie / FluxJudri25 – Giassico

Redazion
Conferece “Lingue minoritarie: le capitali della cultura e il rilancio del territorio” . A son intirvignûts Elena Gasparin, Dree Valcic president de Clape di Culture Patrie dal Friûl, Eros Cisillino president ARLeF, William Cisillino diretôr ARLeF, l’On. Guido Germano Pettarin e il coletif Lis Tarlupulis. FluxJudri25.Ca sot l’intervint di Valcic. lei di plui +

L’EDITORIÂL / Un Friûl disarmât

Walter Tomada
Lant ator pe Italie dispès al capite, cuant che si dîs di jessi furlans, di cjatâ int che nus dîs “Ah, mi visi dal Friûl! O ai fat il militâr a Udin!”. Prin dal taramot, un abitant su dîs chenti al jere un soldât e cheste ereditât di “tiere di primulis e casermis” se puartìn […] lei di plui +