Un paeis, una maravea di aga. Scjavassât di rigui. Lens o tumultuos, a si imbrassin cuma morous, par dopu scjampâ e butâsi tal liet del mâr. Ti crodi jo che i romans a an dicidût di colonizâ chel post chi. L’aga era una risorsa a chei timps e, dopu i longobards, i abatis benedetins a an sempri fat progredî chê tiara cussì dolsa.
Aghis di dutis li cualitâs: marsitis par molâ l’aga a timp e l’arba a cresseva biela e verda par molâ i armens a pascolâ.
Sfuars ca no an fònt e sòt, sòt a si dîs ch’al veve un gran lus il paron di dutis li aghis.
Aghis ch’a nassin dai scaturins e si butin a rondolon tra i fossâi e ta un moment a son flum, cuma il Versola.
Reghena ch’al zira ator da l’Abazia, cuma par protezila e il gran Lemene ch’al ingruma dut, ch’al nas a Versuta e plan plan al nuda tal so liet. Reghena, aga di Gleris. E po’ il Marinut, il Rigul, la Versola, il Vincjareit, la Roja De Lorenzi, il Ligugnana e il Canedi, ducjus fioi dal Lemene. Lui al nas cuma Versa, a Cjasarsa. Tal so font al veva la bisata dala cresta rossa. Forsi, cualchi volta la si viôt ancora parsè a è vecjona.
Fontanis a nassin ca e la, forsi a son miracolosis e frescjis. Dentri, a nudin spirandulis e a sguatarein ta un’aga di soreli. Tal cunfin cun Cordovât a nas la pi biela: la fontana di Vincjareit cjantada dal Nievo. Par di essi ta un post di inamorâs, duà che Leopardo Provedoni ‘l à scontrât la sô amada Doretta Venchiaredo. Dut ator boscs e stradutis a costezin il flum. Di colp a si scontrin i mulins di Stalis, pojâs sora dos provincis: Venessia e Pordenon cun i so doi paeis di frontiera sul Lemene: Gruar e Siest da sempri in lota tra di lour par chistu benedet cunfin. Ben ades a an mitut un pâl ch’al divît il teritori, sensa ma e sensa se. Ades a fan fiesta insiemit. Si dîs che tal so vât a vivevin li aganis che a distiravin i panus tai prâs vissin. Forsi lu fan ancora.
Encja ‘na stria a stava ta chel borg li vissin. A saveva fâ l’aseit cul scolu dal lat. Lu veva imparât da un uminut dal bosc ator.
In ogni curtîl di Siest a è plantada una pompa ch’a buta dì e not. Cualchidun al à calcolât che tal mandamint di San Vit and è sietmil. Insoma i gondolan ta l’aga. Cuaranta chilometros cuadrâs di aga.
Parfìn i laghès a si son formâs par gjavâ glera par stradis e cjasis. A si clamin Paker, dal non del machinari austriac doprât par scavâ cuant ch’a an fat la ferovia tal votcent. Vuoi a son meraviglious, contornâs da arbui e lens cu ‘na aga blu, glassada e profonda. Pecjât ch’a no sedin sfrutâs pal turism. Un sou barcion ch’al zira sora li so aghis. A saressin una gran risorsa… ma! A la Pefania però a fan ‘na gran fiesta cu la Foghera insiemit ai somossatours ca impiin una gran stela. Nissun ch’al pescji i pès grandons ch’a popolin li so aghis.
Ancja il non de la frassion di Bagnarola al à a che fâ cun l’aga. Ta la so plassa al nas l’acuedot soterani ch’al servìs duta la bassa. Apena di là dal cunfin cun Venessia a si trovin i machinaris ch’a molsin l’aga dal cumun di Siest. Lours a son a sud. L’aga a è vita. ❚
✒ Gilberta Antoniali, Test scrit in variante di Siest (PN) di Gilberta Antoniali, poetesse. Si ringrazie Pier Carlo Begotti pe colaborazion.
Gnûf libri / I ‘haiku’ par furlan, inglês e gjaponês: la sfide vinçude di Christian Romanini
Walter Tomada
Cui che al lei “La Patrie dal Friûl” al cognos ben Christian Romanini che par cetancj agns al è stât une colone di chest gjornâl. La so ativitât a pro dal furlan no s è mai fermade e cumò e je rivade a proponi un biel model di scriture, bon di associâ la marilenghe a […] lei di plui +
Art tal tac / Pestefun, il ‘grunge’ par furlan che al fâs vibrâ e che al spache, al ven di Codroip
Moira Pezzetta
Al è un gnûf sun che al travierse il Friûl. Nol rive des planuris de Basse, ma nancje des ostariis plui imbusadis. Al è un sun ruspi, eletric, che al sgrife e al scjasse: chel dai Pestefun, tercet di Codroip che al puarte il grunge dentri de lenghe furlane. Trê i struments, trê i musiciscj, […] lei di plui +
Presentazion / Libri “Sport… che ti trai!”
Redazion
Sabide 18 di Otubar, a 11 a buinore a Çarvignan te Cjase de Musiche, “La Patrie dal Friûl” e varà un spazi intal program dal biel Festival del Coraggio che si davuelç a Çarvignan fintremai a domenie. Stant che il program di chest an al fevele di oms e feminis che a puartin indenant valôrs di […] lei di plui +
La zornade / “Stin dongje ae Patrie” 2025
Redazion
Li dai Colonos a Vilecjaze di Listize. In conclusion de rassegne Avostanis Il mont des associazions, de culture, dal spetacul, dal sport furlan si strenç intor dal gjornâl CHE DAL 1946 AL È LA VÔS DI UN FRIÛL CHE NO SI RINT. A son stâts cun nô: Tullio Avoledo, Andrea Del Favero, I “Bardi” di […] lei di plui +
Gnovis / A Dael la presentazion dal libri “Fûc su Gurize”
Redazion
Si è tignude a Dael, ai 4 di Setembar, la ultime presentazion dal libri “Fûc su Gurize”. Inte spaziis de Cjasa dal Muini, a an presentâtn: Ferruccio Tassin autôr, Andrea Valcic President Clape Patrie dal Friûl e Diego Navarria, colaboradôr de “La Patrie dal Friûl”. lei di plui +
Cungjò / Nus à lassâts Zorç Jus, un grant patriote furlan
Redazion
Chel di Zorç al è un non che in tancj no lu cognossin, parcé che al à simpri lavorât cidin a lis fondis de nestre Identitât, cuntune vision che e je ancjemó proietade al futûr. “Il gno desideri al è che dutis lis cuatri comunitâts furlanis, che a son il vêr nucli dal Friûl, a […] lei di plui +



