Sfuei Mensîl Furlan Indipendent
Archivi de Patrie

Siest, una maravea di aga

............
.

Un paeis, una maravea di aga. Scjavassât di rigui. Lens o tumultuos, a si imbrassin cuma morous, par dopu scjampâ e butâsi tal liet del mâr. Ti crodi jo che i romans a an dicidût di colonizâ chel post chi. L’aga era una risorsa a chei timps e, dopu i longobards, i abatis benedetins a an sempri fat progredî chê tiara cussì dolsa.
Aghis di dutis li cualitâs: marsitis par molâ l’aga a timp e l’arba a cresseva biela e verda par molâ i armens a pascolâ.
Sfuars ca no an fònt e sòt, sòt a si dîs ch’al veve un gran lus il paron di dutis li aghis.
Aghis ch’a nassin dai scaturins e si butin a rondolon tra i fossâi e ta un moment a son flum, cuma il Versola.
Reghena ch’al zira ator da l’Abazia, cuma par protezila e il gran Lemene ch’al ingruma dut, ch’al nas a Versuta e plan plan al nuda tal so liet. Reghena, aga di Gleris. E po’ il Marinut, il Rigul, la Versola, il Vincjareit, la Roja De Lorenzi, il Ligugnana e il Canedi, ducjus fioi dal Lemene. Lui al nas cuma Versa, a Cjasarsa. Tal so font al veva la bisata dala cresta rossa. Forsi, cualchi volta la si viôt ancora parsè a è vecjona.
Fontanis a nassin ca e la, forsi a son miracolosis e frescjis. Dentri, a nudin spirandulis e a sguatarein ta un’aga di soreli. Tal cunfin cun Cordovât a nas la pi biela: la fontana di Vincjareit cjantada dal Nievo. Par di essi ta un post di inamorâs, duà che Leopardo Provedoni  ‘l à scontrât la sô amada Doretta Venchiaredo. Dut ator boscs e stradutis a costezin il flum. Di colp a si scontrin i mulins di Stalis, pojâs sora dos provincis: Venessia e Pordenon cun i so doi paeis di frontiera sul Lemene: Gruar e Siest da sempri in lota tra di lour par chistu benedet cunfin. Ben ades a an mitut un pâl ch’al divît il teritori, sensa ma e sensa se. Ades a fan fiesta insiemit. Si dîs che tal so vât a vivevin li aganis che a distiravin i panus tai prâs vissin. Forsi lu fan ancora.
Encja ‘na stria a stava ta chel borg li vissin. A saveva fâ l’aseit cul scolu dal lat. Lu veva imparât da un uminut dal bosc ator.
In ogni curtîl di Siest a è plantada una pompa ch’a buta dì e not. Cualchidun al à calcolât che tal mandamint di San Vit and è sietmil. Insoma i gondolan ta l’aga. Cuaranta chilometros cuadrâs di aga.
Parfìn i laghès a si son formâs par gjavâ glera par stradis e cjasis. A si clamin Paker, dal non del machinari austriac doprât par scavâ cuant ch’a an fat la ferovia tal votcent. Vuoi a son meraviglious, contornâs da arbui e lens cu ‘na aga blu, glassada e profonda. Pecjât ch’a no sedin sfrutâs pal turism. Un sou barcion ch’al zira sora li so aghis. A saressin una gran risorsa… ma!  A la Pefania però a fan ‘na gran fiesta cu la Foghera insiemit ai somossatours ca impiin una gran stela. Nissun ch’al pescji i pès grandons ch’a popolin li so aghis.
Ancja il non de la frassion di Bagnarola al à a che fâ cun l’aga. Ta la so plassa al nas l’acuedot soterani ch’al servìs duta la bassa. Apena di là dal cunfin cun Venessia a si trovin i machinaris ch’a molsin l’aga dal cumun di Siest. Lours a son a sud. L’aga a è vita. ❚
✒ Gilberta Antoniali, Test scrit in variante di Siest (PN)  di Gilberta Antoniali, poetesse. Si ringrazie Pier Carlo Begotti pe colaborazion.

Comunicât / Cungjò, Aureli. Nus lasse un grant omp, Aureli Argemì, che si è batût pai dirits dal popul catalan e par chei di ducj i popui minorizâts. Il comunicât in lenghe catalane e furlane.

Dree Venier
BARCELONA Aureli Argemí, fundador i president emèrit del Centre Internacional Escarré per a les Minories Ètniques i les Nacions (CIEMEN), ha mort aquest dilluns als 88 anys, segons ha informat l’entitat en un comunicat. Nascut a Sabadell el 1936 i llicenciat en teologia a Roma i París, va ser monjo de Montserrat, va formar part […] lei di plui +

L'EDITORIAL / Preâ par furlan al è onôr e no pecjât

Walter Tomada
Jo no jeri ancjemò nassût cuant che pre Checo Placerean al tacave a voltâ il Messâl par furlan. A son passâts passe 50 agns e i furlans no àn ancjemò plen dirit, pe Glesie di Rome, a preâ inte lôr lenghe. La Conference Episcopâl dai Talians e à mancjât, ancjemò une volte, di fâ bon […] lei di plui +

Gnovis / Acuile sportive furlane

Redazion
Joibe di sere aes 6 intal Salon dal Popul dal Palaç da Comun di Udin si tignarà la cerimonie di consegne de prime edizion dal premi ACUILE SPORTIVE FURLANE, un gnûf ricognossiment che al met dongje il valôr dai risultâts sportîfs ae cussience identitarie che i campions furlans di ogni sport a son bogns di […] lei di plui +